Dat scholen sluiten vanwege een pandemie is niet nieuw. In 1918 sloten de scholen in Dordrecht bijvoorbeeld drie weken vanwege de uitbraak van de Spaanse griep. Daarvan ondervond ook het Nutsbadhuis in Dordrecht hinder.
In het tijdschrift van de Vereniging oud-Dordrecht is in 2021 een drietal artikelen verschenen over het Nutsdepartement Dordrecht. In de artikelen wordt veel aandacht besteed aan het Nutsonderwijs, de Nutsbibliotheek en ontstaan van het eerste badhuis in Dordrecht.
Het onderwijs aan kinderen van 'minvermogenden' was een zaak die het hoofdbestuur van het Nut delegeerde aan de verschillende departementen. Het Departement Dordrecht begon in 1793 met een plan van deelneming in ‘eene nuttige instelling, tot het onderwijs van kinderen, van min-vermogende ouders en meer bejaarde personen binnen Dordrecht’. Het ging hierbij om een ‘InrÍgting’ die onderwijs aan deze categorie kinderen mogelijk maakte door een tegemoetkoming in de schoolgelden en studiekosten. In 1805 ontving de ‘Inrigting’ een belangrijk legaat van de uit Dordrecht afkomstige schilder en tekenaar Dionijs van Dongen, waardoor het zogenaamde Fonds Van Dongen ontstond. Dit fonds werd tevens gevoed door giften van particulieren, contributies en bijdragen van het Departement. Contribuanten van het fonds konden, afhankelijk van hun aandeel, bij de commissie van bestuur kandidaten voor een beurs voordragen. In het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht is er in de vaste collectie aandacht voor de rol van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen in de Onderwijshistorie. Lees meer en lees nog meer.
|
De Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen heeft zich met grote geestdrift gewijd aan de taak van de onderwijshervorming. Aanvankelijk zocht het voornamelijk kracht in het uitgeven van nieuwe schoolboekjes. De eerste leerboeken die verschenen waren van de hand van Martinus Nieuwenhuijzen. Nieuw was dat zijn boeken waren geschreven in een kindertoon en vrij waren van de gezwollenheid van taal en stijl, die toen mode was. Later werden ook schoolboeken van andere auteurs door het Nut uitgegeven: zedenkundige schoolboeken, drie bundels levensschetsen van Vaderlandsche mannen en vrouwen, een leesboek over Vaderlandsche deugden, verschillende bloemlezingen enz. Er verschenen boeken voor de nuttige kennisvakken zoals Uittreksels van merkwaardige Land- en zeereizen, Schoolboek der Vaderlandsche geschiedenis, Natuurkundig schoolboek en Gezondheidslessen. Ook verschenen er rekenboeken, spraakkunsten, verzamelingen spreuken, schoolprenten, schoolliedjes en landkaarten, maar ook boeken en handleidingen over de theorie van opvoeding en onderwijs. Het bleef echter niet bij het uitgeven van geschriften. Als propaganda waren op tal van plaatsen door departementen Nutsscholen opgericht, niet met de bedoeling die voor altijd in stand te houden, nog minder om het lager onderwijs geheel naar zich toe te trekken, maar om aan de gewone scholen het voorbeeld te geven. Ook werden in Amsterdam en later ook in Rotterdam kweekscholen gesticht. Zo werkte het Nut reeds vóór 1800 aan de verbetering van het onderwijs, het kweekte een generatie schoolhervormers die hun scholen op een hoger peil wisten te brengen: betere leerstof en betere methoden; ook zachtere tucht: de Nutsscholen waren de eerste scholen waar de plak werd afgeschaft. |
I
n 1820 werd een lagere school opgericht voor kinderen van ouders die lid waren of werden van het Nut. In korte tijd groeide het aantal leden daarom enorm. Oprichting van de Nutsbibliotheek en Nutspaarbank volgde snel. De voormalige Nutsspaarbank is vandaag de dag nog steeds een karakteristiek gebouw dat te vinden op de splitsing Bagijnhof en Johan de Wittstraat. Het gebouw werd in 1898 feestelijk in gebruik genomen.
Het Nut in Dordrecht richtte ook het eerste badhuis op dat onder andere werd gebruikt voor schoolbaden. In 1918 had het uitbreken van de Spaanse-grieppandemie ook gevolgen voor de exploitatie van het badhuis. De scholen gingen toen namelijk drie weken dicht en dat betekende dat het badhuis geen schoolbaden kon verzorgen. De drie artikelen in het tijdschrift van de vereniging oud-Dordrecht kunt u downloaden via de volgende LINK.
Stukjes van vroeger
Departement Dordrecht bestond van 1790 – 1977. Hieronder volgen een aantal fragmenten uit algemene verslagen van de vereniging. Het archief van het departement Dordrecht is opgenomen in het regionaal archief van de gemeente Dordrecht.
Uit Algemeen verslag 1790:
Uit algemeen verslag 1796
Uit algemeen verslag 1799
