In oktober 2023 werd het secretariaat van het Nut gebeld door Tiny Ranoesetiko-Dekker. Zij vertelde in het bezit te zijn van een prachtig ingekleurde centsprent met de titel Kinderschrik. De prent heeft museale waarde.
Tiny wilde deze graag schenken aan een organisatie waar de prent goed bewaard zou worden en het liefst ook te bezichtigen is. Al snel werd besloten door het bestuur contact te zoeken met het Nationaal Onderwijsmuseum, alwaar oud-voorzitter van het landelijk Nut, Cor den Boer, actief is als vrijwilliger.Op 17 januari 2024 vond de overdracht plaats van de prent Kinderschrik aan het Nationaal Onderwijsmuseum.
De centsprent ‘Kinderschrik’ kreeg Tiny cadeau van Jo Thijssen. Hij is bij het Nut vooral bekend door de uitgave 'Leerzame Prentjens voor de jeugd.' Hij schreef dit boek voorzien van veel prenten ter gelegenheid van het 225-jarig jubileum van de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen. Jo Thijssen was onder andere werkzaam bij de RABObank waar Tiny van 1998 tot 2003 Senior Adviseur was van het Directoraat Personeel en veel met Jo Thijssen te maken had. Tiny kreeg de prent cadeau in 2003 toen zij binnen de organisatie van baan veranderde.
De Prent
De prent ‘Kinderschrik’ laat voorstellingen zien van de heer en mevrouw Croquemitaine, de Franse boeman en -vrouw die ondeugende kinderen angst aanjagen. Onder elke afbeelding staat een onderschrift in het Nederlands en in het Frans. De prent is gedrukt met twaalf afzonderlijke houtsneden. Op de prent is geen uitgever vermeld. Het is echter bekend dat P.J. Brepols in Turnhout de uitgever is. De prent is in 1838 vervaardigd. Wanneer de prent precies is gedrukt valt niet te achterhalen.
Wat zijn centsprenten?
Centsprenten waren goedkope prenten. Tussen 1730 en 1930 werden ze gebruikt als krant, illustratie of beeldverhaal. Ze waren vooral bedoeld voor mensen die weinig geld hadden en voor kinderen. Ze werden per stuk verkocht. Ook gaven onderwijzers soms een prent als beloning aan hun leerlingen. Ze waren te koop voor 1 of meer centen. Ze worden ook wel kinderprenten of mannekensbladen genoemd.
Prenten met voorstellingen van bordeelbezoek, oorlogsgeweld, publieke lijfstraffen en andere minder geschikte taferelen werden in vroeger eeuwen door schoolmeesters uitgereikt aan kleine kinderen. Veranderende pedagogische inzichten aan het einde van de Verlichting hebben ertoe geleid dat rond 1800 een ander soort prenten werd vervaardigd, zogeheten schoolprenten.
Over Nederlandse schoolprenten is nog maar weinig bekend. Het zijn de kleinere voorlopers van de latere schoolwandplaten, die in veel klaslokalen werden opgehangen. In het boek van Jo Thijssen 'Leerzame Prentjens voor de jeugd' worden alle zestig schoolprenten van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen afgebeeld. De zes rijk geïllustreerde hoofdstukken voorafgaand aan deze prenten geven een uitgebreide toelichting op de geschiedenis, het ontstaan en de ontwikkeling van deze Nederlandse schoolprenten vanaf de Verlichting tot in de tweede helft van de negentiende eeuw.
Op 25 juni 2022 overleed Jo Thijssen, lid van de archiefcommissie van het Nut. Enkele jaren voor zijn overlijden heeft hij zijn persoonlijk archief van zaken van het Nut overgebracht naar het Nationaal Onderwijsmuseum. De schenking van de prent aan het museum vormt daarmee ook een mooie aanvulling op dit archief.
Jo Thijssen schreef een toelichting op deze prent. Lees meer
